Nieuwjaarsrellen in 1961 : De Sabelsteek-affaire

De Haagse korpschef, hoofdcommissaris J.H.A.K. Gualthérie van Weezel had bij zijn ondergeschikten de bijnaam “Jan Hak” vanwege zijn voorletters J.H.A.K. Maar de voormalig commandant van het Korps Commandotroepen was ook een groot voorstander van krachtdadig politieoptreden. De korpschef hield 600 man personeel achter de hand om op te treden tegen de “terreur van de Haagse jeugd”. De politiemannen van de algemene dienst waren bewapend met dienstpistool en korte wapenstok van rubber. Het personeel, dat was ingedeeld bij de Mobiele Eenheden voor de relbestrijding, was bovendien uitgerust met stalen helm en sabel. De politiesabels met rechte kling en stijgbeugelgevest waren tijdens het interbellum (1918-1939) aangeschaft. De fabrikant van de sabels was de Waffenfabrik Carl Eickhorn in de Duitse stad Solingen.

De Oudejaarsnacht verliep redelijk rustig, maar in de vroege uren van 1 januari 1961 voerde de bemanning van een politiejeep een charge uit in de Jan de Baenstraat in de Schilderswijk. Een 29-jarige schilder raakte gewond. Aanvankelijk maakte de korpsleiding bekend dat de man door een omstander met een mes gestoken was, maar later bleek dat de niet fatale longperforatie een gevolg was van de politiecharge met getrokken sabel.

Op maandagavond 2 januari 1961 braken rellen uit bij een kerstboomverbranding. Agenten  dreven met de sabel een menigte jongeren uiteen en achtervolgden hen tot in de Segbroeklaan. De 16-jarige scholier Wilhelmus Henricus Scholte zakte ineen. Een fatale sabelsteek in zijn rug had de hartslagader doorboord.

Honderden belangstellenden waren aanwezig bij de uitvaart van de scholier en de kranten stonden wekenlang vol met kritiek op het politieoptreden.  Gualthérie van Weezel noemde het incident een “noodlottige sabelprik”.

De rijksrecherche ging de toedracht van het incident onderzoeken; dat was gebruikelijk bij fataal geweldgebruik door de politie. Het onderzoek verliep moeizaam vanwege tegenstrijdige getuigenverklaringen. De sabels waren na de politieactie in de wapenkamer van het bureau op een hoop gegooid. Er kon niet vastgesteld worden met welke sabel de fatale steek was toegebracht.

Wel bleek dat twee agenten, G. Verbeek en H.A. Legestee., de jongen in de Segbroeklaan hadden achtervolgd, en volgens getuigen ook met hun sabels geslagen hadden.

Uiteindelijk werd de 33-jarige agent H.A. Legestee gedagvaard op verdenking van dood door schuld.

Tijdens de rechtszittingen uitte de vader van de scholier zijn ongenoegen over het feit dat zijn zoon door de verdediging van de agent werd getypeerd als een baldadige raddraaier, die het onheil over zichzelf afgeroepen had.

De rechtszaak eindigde op 30 november 1961 met vrijspraak voor de agent. Er was onvoldoende “wettig en overtuigend bewijs” dat hij de dodelijke sabelsteek had toegebracht. Het Openbaar Ministerie kondigde hoger beroep aan.

Bovenstaande foto’s zijn afkomstig uit de blog ‘Oudjaar’ op Denhaag.wiki

Tijdens zijn nieuwjaarstoespraak 1962 voor het Haagse politiekorps betoogde korpschef Gualthérie van Weezel dat de rechtbank weinig begrip had getoond voor de zware politietaak van de ordehandhaving. Deze uitspraak leidde tot kamervragen in de Tweede Kamer. Kamerleden en ministers vonden het volkomen ongepast dat een hoge politieambtenaar openlijk de onafhankelijke rechterlijke macht bekritiseerde.

De krachtdadige hoofdcommissaris overleefde deze sabelsteek-affaire: hij mocht in functie blijven.

Op 23 maart 1962 deed het hof uitspraak in de hoger beroepszaak: opnieuw vrijspraak voor agent Legestee.

De sabelsteek-affaire leidde tot een modificatie van de politiesabels en wijziging van de geweldsinstructie voor de politie. De modificatie bestond uit het stomp maken van de punt en snede van de sabelklingen. Bij het uiteendrijven van ordeverstoorders mocht slechts met het plat van de sabelkling geslagen worden, bij voorkeur op armen en benen. De aangescherpte geweldsinstructie bepaalde verder dat slagen op het hoofd enkel in geval van uiterste zelfverdediging in een noodweersituatie toegestaan waren.

Amsterdamse agenten noemden de botgemaakte sabel de “spaarpotmaker” omdat een sabelhouw op het hoofd een vleeswond veroorzaakte die op de gleuf in een spaarpot leek.

De Mobiele Eenheden van de Haagse politie werden bij wijze van proef tijdens de jaarwisseling 1964-1965 uitgerust met lange rotanwapenstokken, met leer bekleed en met een dunne staaldraadkern.

Deze wapenstokken voldeden uitstekend als slagwapen en afschrikkingsmiddel.

In 1968 werd de sabel als wapen afgeschaft bij de politie. Sabels werden alleen nog gedragen als onderdeel van het ceremoniële tenue.

Bij het Haagse politiekorps werden de ongeveer 350 overtollige sabels als souvenir aan de agenten verkocht. Voor een knaak per stuk.

Bij de Mobiele Eenheden werden de lange rotanwapenstokken vanaf 1970 vervangen door een lange wapenstok van rubber met een kern van glasvezel.